Sáng hôm 12/5, Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi). Một vấn đề không được đặt ra trong dự luật, nhưng qua tổng hợp ý kiến nhân dân và các bộ ngành, Ban soạn thảo đã tiếp thu bổ sung và đề nghị Thường vụ Quốc hội cho ý kiến, đó là việc chuyển đổi giới tính.

Đề xuất hai phương án, một là việc chuyển đổi giới tính được thực hiện theo quy định của luật; hai là Nhà nước không thừa nhận việc chuyển đổi giới tính, Chính phủ cho rằng phương án thứ nhất là hợp lý.

Lý giải cho đề xuất trên, báo cáo của Chính phủ nêu rõ mặc dù chưa có số liệu thống kê chính thức về người đã chuyển đổi giới tính hoặc có nhu cầu chuyển đổi giới tính ở Việt Nam, nhưng đây là nhu cầu có thật, đang ngày càng gia tăng. Do pháp luật Việt Nam chưa cho phép chuyển đổi giới tính, một số người đã ra nước ngoài thực hiện. Khi về nước, họ không được cải chính hộ tịch, do đó gặp khó khăn trong việc tiếp cận dịch vụ y tế cũng như trong cuộc sống, công tác.

Kết quả lấy ý kiến nhân dân của một số bộ, ngành, địa phương và qua một số hội thảo, tọa đàm trên các phương tiện thông tin đại chúng, nhiều chuyên gia trong lĩnh vực y, sinh học đến từ Bộ Y tế, Tổng hội Y dược học Việt Nam cho rằng đã đến lúc nên bổ sung quy định mang tính chất chính sách chung của Nhà nước về vấn đề này trong Bộ luật Dân sự.

Đóng góp ý kiến vào dự thảo Bộ luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách Phùng Quốc Hiển đồng tình với quy định cho chuyển đổi giới tính, nhưng cần có quy định cụ thể. “Với cá nhân có đầy đủ bộ phận của một giới tính thì nhất định không nên cho phép chuyển giới. Chỉ cho chuyển những trường hợp khiếm khuyết một bộ phận nào đó mà khó xác định rõ giới tính”, ông Hiển kiến nghị.

Đề nghị tách thành 2 điều là quyền xác định giới tính và quyền được chuyển đổi giới tính, Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội Trương Thị Mai cho rằng đây là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau. Chuyển đổi giới tính được thế giới định nghĩa có 2 loại, thứ nhất là rối loạn định dạng giới, là đàn ông cứ nghĩ là phụ nữ và ngược lại. Trường hợp thứ hai là thích đổi giới tính. Bà Mai đề nghị, việc xác định lại giới tính là nhân văn và cần được ủng hộ. Riêng với chuyển đổi giới tính thì nên cân nhắc đã phù hợp với văn hóa Việt Nam hay chưa. 

Cùng có quan điểm thận trọng, ông Trần Văn Giàu, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế ủng hộ phương án một của Chính phủ. Theo ông trước hết cần xem tính nhạy cảm, phức tạp, ảnh hướng các mặt xã hội thế nào của vấn đề chuyển đổi giới tính để đưa ra quy định.

Dẫn lại “công thức” khi bàn về hôn nhân đồng giới, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng cho hay, “công thức” khi thảo luận hôn nhân đồng giới rất hay là không thừa nhận nhưng không cấm. “Vấn đề chuyển đổi giới tính cũng là quyền của con người, nên mặc dù không thừa nhận, không cấm nhưng vẫn phải xử lý những hậu quả xảy ra”.

Chốt phiên thảo luận, Phó chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cho biết, các đại biểu thống nhất tách quyền xác định giới tính thành 2 điều như ý kiến của đại biểu Trương Thị Mai. Với quy định chuyển đổi giới tính, ông Lưu nhấn mạnh: “Xác định nguyên tắc chúng ta không thừa nhận cũng không cấm, nhưng phải giải quyết hậu quả của nó”.

Với dự thảo quy định không đặt tên quá 25 chữ cái, nhiều đại biểu đồng tình và cho rằng việc đặt tên quá dài sẽ gây khó khăn cho việc giao dịch, làm giấy tờ cá nhân... Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội Trương Thị Mai đề nghị ban soạn thảo cân nhắc vì nếu quy định như thế sẽ “vượt quá hiến pháp”.

Bà Mai dẫn chứng, khoản 2 điều 4 Hiến pháp chỉ hạn chế đặt tên trong trường hợp ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, sức khỏe cộng đồng. "Việc đặt tên dài quá 25 chữ cái có ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng, ảnh hưởng đến đạo đức xã hội đâu? Chúng ra chỉ nên khuyến khích người dân không nên đặt tên quá dài sẽ khó khăn cho nhiều việc sau này chứ không nên áp đặt", bà Mai nói.