Vì sao tư nhân không mặn mà đầu tư vào giám định tư pháp?
Đã từ lâu, việc GĐTP trong các lĩnh vực
như tài chính, ngân hàng, xây dựng, đầu tư, xác định cổ vật, bản quyền
tác giả… bị “qui tội” gây ra tình trạng “ách tắc”, chậm trễ trong quá
trình xử lý các vụ án, nhất là các vụ án kinh tế, tham nhũng.
Bên cạnh đó, nhu cầu đối với GĐTP liên
quan đến tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội nhưng nhà nước không
thể xây dựng các tổ chức GĐTP trong tất cả các lĩnh vực, mà nhiều lĩnh
vực không có giám định viên hay tổ chức giám định chuyên trách nên khi
cần trưng cầu giám định, các cơ quan tố tụng gặp nhiều khó khăn. Thậm
chí nhiều vụ án cứ được xếp lại để chờ kết quả giám định.
Để công tác GĐTP phục vụ tốt hơn cho
hoạt động tố tụng, Luật GĐTP đã qui định cho phép thành lập các tổ chức
GĐTP ngoài công lập ngoài các lĩnh vực GĐTP truyền thống. Vì thế, sau 9
tháng thi hành Luật GĐTP, cả nước “chưa thành lập thêm được Trung tâm
giám định pháp y hay tổ chức GĐTP ngoài công lập nào” là vấn đề rất đáng
quan tâm và “đây chính là trách nhiệm của các Bộ chuyên ngành trong
việc triển khai Luật GĐTP” – bà Đỗ HoàngYến (Cục trưởng Cục Bộ trợ tư
pháp, Bộ Tư pháp) khẳng định.
Tuy nhiên, đưa chủ trương thành lập tổ
chức GĐPY ngoài công lập thành hiện thực không dễ dàng như việc thành
lập các văn phòng công chứng vì “để thành lập được tổ chức GĐTP ngoài
công lập vì đòi hỏi phải có trang bị, phương tiện hiện đại” như phản ánh
của ông Nguyễn Sỹ Hoàng (Phòng Kỹ thuật hình sự, Công an TP.Hà Nội).
Chưa kể việc nếu muốn thành lập tổ chức GĐTP ngoài công lập, giám định
viên (GĐV) phải “cân nhắc bài toán giữa kinh phí thu được với những chi
phí cho hoạt động đòi hỏi chuyên môn, chi phí cao” này.
Không những thế, qua thực tiễn ở Vĩnh
Phúc, việc thành lập tổ chức GĐTP ngoài công lập đang “vấp” do “nhu cầu
không rõ khiến các chuyên gia chưa mặn mà dù địa phương đã gặp gỡ, vận
động, có chính sách thu hút các chuyên gia tham gia vào hoạt động GĐTP”.
Hậu quả là các cơ quan tiến hành tố tụng vẫn phải “mướt mồ hôi” khi tìm
kiếm GĐV để trưng cầu giám định trong các lĩnh vực ngoài 3 lĩnh vực
truyền thống.
Thu hút để GĐV gắn bó với nghề
Mấu chốt trong việc phát triển hoạt động
GĐTP là phải thu hút được GĐV mới, “giữ chân” được GĐV cũ. Hiện hầu hết
GĐV làm việc theo chế độ kiêm nhiệm nên nhiều trường hợp GĐV phải từ
chối giám định hoặc nhận thực hiện giám định nhưng thời gian giám định
kéo dài, ảnh hưởng đến tiến độ của hoạt động tố tụng.
Bên cạnh đó, các GĐV hoạt động độc lập,
riêng lẻ, không có tổ chức để quản lý, điều phối, hỗ trợ thường từ chối
giám định, đặc biệt đối với những yêu cầu giám định khó, phức tạp, cần
nhiều GĐV, càng gây khó khăn cho việc trưng cầu giám định của cơ quan
tiến hành tố tụng.
Trước tình trạng chưa thể có các tổ chức
GĐTP ngoài công lập và đang “khan hiếm” GĐV trong một số lĩnh vực hiện
nay, ông Trần Diện kiến nghị, cần có “giải pháp tình thế” để các cơ quan
tiến hành tố tụng có “nguồn” GĐV khi cần trưng cầu GĐTP trong các lĩnh
chuyên ngành.
Đồng thời, “kéo dài độ tuổi nghỉ hưu cho
GĐV để “nuôi” đội ngũ các chuyên gia trong lĩnh vực đòi hỏi chuyên môn
cao, nhiều kinh nghiệm này” như ý kiến của ông Nguyễn Sỹ Hoàng. Còn đại
diện TP.HCM kiến nghị nghiên cứu, xây dựng cơ chế phối hợp giữa các cơ
quan quản lý nhà nước trong hoạt động GĐTP và giữa cơ quan trưng cầu
GĐTP với các tổ chức GĐTP…
Bàn về giải pháp đổi mới công tác quản
lý nhà nước về GĐTP, đại diện các địa phương đều đánh giá cao vai trò
của công tác tuyên truyền, phổ biến, quán triệt các nội dung của Luật
GĐTP để “nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của công tác GĐTP, tạo sự
quan tâm mạnh mẽ của toàn xã hội đối với hoạt động GĐTP”, cũng như cần
đầu tư tương xứng cho hoạt động GĐTP, có cơ chế tăng cường vai trò,
trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước cũng như các sở, ngành
chuyên môn quản lý lĩnh vực GĐTP vào hoạt động GĐTP để hoạt động GĐTP
góp phần tránh được oan sai trong quá trình tố tụng.
Tại hội nghị triển khai thi hành Luật GĐTP cho các tỉnh phía Bắc do
Bộ Tư pháp tổ chức hôm qua (20/9), Cục trưởng Cục Bổ trợ Tư pháp (Bộ Tư
pháp) Đỗ Hoàng Yến cho rằng, “dù Luật qui định rõ trách nhiệm của các Bộ
Y tế, Bộ Công an, Bộ Tư pháp trong quản lý về GĐTP nhưng quá trình
triển khai còn lúng túng, vẫn còn tư tưởng “khoán” trách nhiệm quản lý
hoạt động GĐTP cho Bộ Tư pháp”. Việc triển khai Luật vẫn khá chậm so với
kế hoạch. Bên cạnh đó, việc phối kết hợp trong việc triển khai thi hành
Luật giữa các Bộ, ngành ở TƯ còn gặp nhiều hạn chế.
Vì vậy, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Đức Chính cho rằng, “để Luật
GĐTP được triển khai thực hiện đầy đủ trong hoạt động tố tụng cũng như
trong đời sống xã hội đòi hỏi mỗi cấp bộ, ngành, UBND cấp tỉnh trước hết
cần nhận thức một cách đầy đủ qui định của Luật, đồng thời tích cực
triển khai một cách đồng bộ, thống nhất các qui định của Luật trong toàn
quốc nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập phát sinh trong thực tiễn
hoạt động GĐTP thời gian qua, mặt khác góp phần bảo đảm việc phán quyết
của Tòa án được kịp thời, khách quan, đúng pháp luật, tạo lập cơ sở cho
bước phát triển mới mang tính lâu dài, bền vững về tổ chức và hoạt động
GĐTP ở nước ta”.
