Về vấn đề này, Luật sư Phạm Thanh Bình, Giám đốc Công ty Luật Bảo Ngọc (HN) tư vấn như sau:

Điều 401 Bộ luật Dân sự 2005 quy định:

“1. Hợp đồng dân sự có thể được giao kết bằng lời nói, bằng văn bản hoặc bằng hành vi cụ thể, khi pháp luật không quy định loại hợp đồng đó phải được giao kết bằng một hình thức nhất định.

2. Trong trường hợp pháp luật có quy định hợp đồng phải được thể hiện bằng văn bản có công chứng hoặc chứng thực, phải đăng ký hoặc xin phép thì phải tuân theo các quy định đó.

Hợp đồng không bị vô hiệu trong trường hợp có vi phạm về hình thức, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác”.

Về hợp đồng vay tài sản, Điều 471 BLDS quy định: “Hợp đồng vay tài sản là sự thoả thuận giữa các bên, theo đó bên cho vay giao tài sản cho bên vay; khi đến hạn trả, bên vay phải hoàn trả cho bên cho vay tài sản cùng loại theo đúng số lượng, chất lượng và chỉ phải trả lãi nếu có thoả thuận hoặc pháp luật có quy định”.

Theo quy định trên, hình thức của hợp đồng dân sự có thể thể hiện bằng văn bản, lời nói hoặc hành vi nhất định.

Đối chiếu với trường hợp của bạn, dù hợp đồng vay tiền giữa bạn và người vay tiền không được lập thành văn bản nhưng vẫn có thể xác định giữa các bên đã xác lập một hợp đồng vay tiền bằng lời nói. Do đó, nếu có người làm chứng cho giao dịch này hoặc có các chứng cứ khác chứng minh thì giao dịch dân sự giữa bạn và người vay tiền của bạn vẫn được pháp luật thừa nhận.

Nghĩa vụ trả nợ khi người vay tài sản đã chết:

Theo Điều 637 quy định vấn đề thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại:

“1. Những người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do người chết để lại, trừ trường hợp có thoả thuận khác.

2. Trong trường hợp di sản chưa được chia, nghĩa vụ tài sản do người chết để lại được người quản lý di sản thực hiện theo thoả thuận của những người thừa kế.

3. Trong trường hợp di sản đã được chia, mỗi người thừa kế thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại tương ứng nhưng không vượt quá phần tài sản mà mình đã nhận, trừ trường hợp có thoả thuận khác.

4. Trong trường hợp Nhà nước, cơ quan, tổ chức hưởng di sản theo di chúc thì cũng phải thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại như người thừa kế là cá nhân”.

Theo quy định nêu trên, khi người vay tiền bạn đã chết thì nghĩa vụ trả nợ cho bạn sẽ do những người thừa kế của người này thực hiện, bao gồm: người thừa kế theo di chúc (nếu người vay tiền bạn để lại di chúc); người thừa kế theo pháp luật.

Do đó, để đòi lại số tiền đã cho vay, bạn có thể yêu cầu những người thừa kế của người vay tiền đã chết (ví dụ như: chồng, các con, cha mẹ đẻ…) thực hiện nghĩa vụ trả nợ cho bạn. Tuy nhiên, những người này chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi tài sản mà họ được hưởng, trừ trường hợp có thoả thuận khác (khoản 1 điều 637 Bộ luật Dân sự 2005).

Ngoài ra, nếu những người thừa kế của người bạn đã chết không thực hiện nghĩa vụ của họ đối với bạn mà pháp luật đã quy định, trong thời hạn ba năm kể từ thời điểm mở thừa kế, bạn có thể khởi kiện để yêu cầu những người thừa kế này thực hiện nghĩa vụ về tài sản của người chết để lại (Điều 645).

Cần lưu ý, do không có hợp đồng vay tiền nên khi yêu cầu khởi kiện bạn phải có nghĩa vụ cung cấp các tài liệu chứng cứ liên quan đến việc xác định đã có quan hệ giao dịch vay tiền trên thực tế, các tài liệu chứng minh có việc vay tiền, nhận tiền giữa hai người (như bản ghi âm cuộc giao dịch vay tiền, nội dung tin nhắn vay tiền, nội dung email, người làm chứng xác nhận có việc vay tiền giữa 2 bên; chứng từ chuyển tiền qua ngân hàng…).

./.