·         Gần một triệu người kê khai tài sản, một người bị kỷ luật  /  Nguyên Tổng thanh tra Chính phủ bổ nhiệm người có khuyết điểm

- Ông đánh giá như thế nào về việc kê khai tài sản khi vừa rồi Thanh tra Chính phủ thông tin có một trường hợp bị xử lý trong một triệu người kê khai tài sản?

- Kê khai tài sản chỉ là một trong những giải pháp để quản lý tài sản. Ở các nước, để phòng chống tội tham nhũng thì vấn đề quan trọng nhất là kiểm soát tài sản. Cho đến nay chúng ta chưa kiểm soát được tài sản của cán bộ công chức và người có chức vụ quyền hạn. Vì vậy, Chính phủ được giao trình Quốc hội một văn bản về kiểm soát tài sản của người có chức vụ quyền hạn nhưng văn bản này vẫn đang trong quá trình soạn thảo. Đây là một quá trình khó.

Bên cạnh kiểm soát tài sản của cán bộ công chức và người có chức vụ quyền hạn thì mỗi người còn có quyền công dân, quyền được giữ bí mật để đảo đảm an toàn trong giao dịch dân sự. Vì vậy, chúng ta phải nghiên cứu kiểm soát tài sản của toàn bộ xã hội chứ cứ loay hoay kiểm soát tài sản của cán bộ công chức, người có chức vụ quyền hạn thì sẽ xảy ra trường hợp bố là Chủ tịch UBND tỉnh, HĐND tỉnh… không có tài sản nhưng con là giám đốc một ngân hàng có hàng nghìn tỷ đồng. Trong trường hợp đó chúng ta không kiểm soát được.

Vì vậy, việc kê khai tài sản ở nơi công tác và nơi cư trú chỉ là một việc rất nhỏ trong việc tiến tới chúng ta kiểm soát tài sản của cán bộ.

- Công tác phát hiện tham nhũng thời gian qua được thực hiện ra sao?

- Theo báo cáo của Chính phủ và Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, việc phát hiện tham nhũng của các cơ quan chức năng, đặc biệt là các cơ quan chuyên trách phòng chống tham nhũng trong thanh tra Chính phủ, Viện Kiểm sát nhân dân, Bộ Công an, mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng chất lượng chưa cao. Đặc biệt là hiệu quả phát hiện của các cơ quan chuyên trách này còn yếu.

Đối với nhân dân, việc phát hiện chủ yếu thông qua báo chí, các phương tiện thông tin đại chúng, thông qua các tổ chức chính trị xã hội và mặt trận. Tuy nhiên, thể chế pháp luật cho các thiết chế, đặc biệt là thiết chế cho người tố cáo tham nhũng chưa đầy đủ.

Nhiệm kỳ Quốc hội khóa trước chúng tôi có sang làm việc với Cục điều tra liên bang (FBI) của Mỹ. Ở Mỹ, cơ quan này cũng rất khó khăn trong việc bảo vệ nhân chứng, bảo vệ người tố cáo. Chúng ta đang hoàn thiện thể chế để khuyến khích và bảo vệ được người tố cáo tham nhũng. Bởi vì không ít trường hợp tố cáo tham nhũng bằng hình thức này hay hình thức khác đã bị trả thù. Đây là rào cản để người dân tham gia vào việc tố cáo tham nhũng.

- Luật phòng chống tham nhũng quy rất rõ trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan khi xảy ra sai phạm. Thực tế thì như thế nào, thưa ông?

- Trong pháp luật về công chức, luật về hành chính nhà nước thì trách nhiệm của từng vị trí là chưa rõ. Trong nhiệm kỳ khóa trước, tôi đã đề nghị Chính phủ khẩn trương xây dựng luật công vụ. Trong luật đó, xác định trách nhiệm từng vị trí công tác, cấp trưởng, cấp phó, nhân viên.

Hiện nay khi có sự việc xảy ra, chúng ta xác định trách nhiệm của từng cấp là rất khó. Cứ luẩn quẩn giữa trách nhiệm của cấp trưởng, cấp phó hay người trực tiếp sai phạm. Việc xác định trách nhiệm của người đứng đầu, mặc dù đã có quy định rồi nhưng trên thực tế áp dụng không đơn giản. Trách nhiệm của người đứng đầu đến đâu, trách nhiệm liên đới, trách nhiệm trực tiếp, trách nhiệm kiểm tra, xử lý cán bộ thì chưa đủ cơ chế toàn diện để xác định trách nhiệm người đứng đầu. Vì vậy, có nơi làm được, có nơi chưa làm được.

Bên cạnh đó còn bệnh thành tích. Người đứng đầu mà phát hiện ra người tham nhũng thì rõ ràng công tác quản lý của mình kém. Đừng lấy những địa phương, đơn vị, bộ ngành phát hiện ra nhiều tham nhũng và cho đó là khuyết điểm. Cần phải coi đó là ưu điểm để khuyến khích người đứng đầu nâng cao trách nhiệm trong việc phát hiện, xử lý hành vi tham nhũng trong đơn vị của mình.

- Ông đánh giá như thế nào về tình hình tham nhũng hiện nay?

- Tình hình tham nhũng hiện nay đang rất phức tạp và nghiêm trọng. Thanh tra Chính phủ đã có thông tư đưa ra tiêu chí để đánh giá về tình hình tham nhũng. Bản chất của tham nhũng là ngầm. Vì vậy, đòi hỏi các cơ quan chuyên trách phải nâng cao năng lực nghiệp vụ trong việc phát hiện tham nhũng. Từ đó, phát hiện nhiều hơn, xử lý nghiêm sẽ hạn chế được tham nhũng.

Trung Quốc đã rất thành công trong việc chống tham nhũng và bắt đầu tiến tới không dám, không thể tham nhũng. Chúng ta phải học tập nước bạn ở việc này. Báo cáo của Chính phủ năm nào cũng nói là tham nhũng phức tạp, nghiêm trọng, người dân thì bức xúc với hoạt động của bộ máy nhà nước. Như vậy thể hiện chúng ta làm chưa đủ độ, chưa đủ hiệu quả và người dân đánh giá chúng ta chưa cao.