Mỗi địa phương làm một kiểu
khác nhau, không có sự thống nhất trên toàn quốc. Chẳng hạn, theo Nghị
quyết của HĐND TP. Hồ Chí Minh thì sử dụng dịch vụ định giá, một Trung
tâm định giá của Bộ Tài chính định giá bước đầu, sau đó đưa ra Sở Tài
chính tổ chức thẩm định và trình UBND quyết định. Nhưng Hà Nội thì khác,
tại một số quận mới phát triển như Tây Hồ, Long Biên, Cầu Giấy... lại
tính theo bảng giá của UBND thành phố, sau đó nhân với hệ số tùy từng
quận xác định....
 |
| Quang cảnh một vụ cưỡng chế đất |
Quy định về cưỡng chế: Quá hời hợt
Bất cập dễ thấy nhất của NĐ 69 là quy
định về cưỡng chế quá hời hợt, hay nói cách khác là đề cập một cách
không đủ trách nhiệm. Điều kiện nào để được cưỡng chế?. Cách thức cưỡng
chế như thế nào? Lực lượng cưỡng chế ra sao, được lấy những ai... những
vấn đề này không được nói đến.
Một cán bộ nguyên là lãnh đạo Bộ Tài
nguyên và Môi trường (TN&MT) nhận xét: “Câu chuyện cưỡng chế mình cứ
nói cho qua chuyện nhưng thực sự thì đây là chuyện lớn và hết sức phức
tạp, rất cần sự cẩn trọng trong khi thực hiện.
Bởi trước sự không đồng ý của người
dân mà phải dùng đến biện pháp cưỡng chế thì rõ ràng cách cư xử, một mối
quan hệ giữa cơ quan nhà nước và người dân không hay. Nhưng NĐ 69 nói
đến điều này quá mờ nhạt và gần như các địa phương muốn thực hiện cưỡng
chế như thế nào cũng được”.
Tất nhiên, cưỡng chế còn có quy định
của pháp luật hành chính, nhưng cưỡng chế trong đất đai thì các địa
phương lại chủ yếu dựa vào pháp luật đất đai. Còn trình tự thủ tục cưỡng
chế ra sao, cần lực lượng nào thì nói rất ngắn gọn trong thủ tục cuối
cùng, đó là khi quyết định hành chính ban hành mà người dân không chấp
nhận thì thực hiện việc cưỡng chế.
Theo NĐ 84/2007, Quyết định thu hồi
đất phải được gửi đến người có đất bị thu hồi và được niêm yết tại trụ
sở UBND cấp xã nơi có đất bị thu hồi trong suốt thời gian kể từ ngày
UBND cấp xã nhận được quyết định đến thời điểm kết thúc việc thu hồi.
Quy định này cho phép người dân có
quyền khiếu nại nếu việc thu hồi đất không đúng pháp luật về thẩm quyền
hoặc về căn cứ thu hồi. Đây là quy định mang tính ưu việt để bảo vệ
quyền của người sử dụng đất. Tuy nhiên, quy định tích cực trên đã bị bãi
bỏ bởi NĐ 69, đồng nghĩa với đó là người dân không được quyền khiếu nại
về quyết định thu hồi đất....
Bồi thường cao cũng chưa bằng giá thực tế
NĐ 69 đưa ra cơ chế hỗ trợ ổn định
cuộc sống quy về thang bậc tính theo giá trị đất đai (quy thành tiền và
cũng có thể hỗ trợ đất dịch vụ, đất nhà ở). Nhưng hỗ trợ bằng tiền hay
bằng đất là tùy từng khả năng của các địa phương. Việc hỗ trợ này được
tính bằng 1,5 - 5 lần giá đất nông nghiệp (nhưng mức nào là do UBND các
tỉnh quy định). Riêng điều này đã gây ra sự so sánh giữa các địa phương.
Mặt khác, việc quy về giá trị dẫn tới hầu hết các địa phương chọn
phương án bồi thường bằng tiền một lần.
Người dân bức xúc ở chỗ, sau khi bị thu
hồi đất và nhận tiền bồi thường thì họ bị đẩy ra ngoài cuộc phát triển,
dự án là của các nhà đầu tư.
Bất cập thứ hai của việc bồi thường bằng
tiền một lần đã khiến giá trị bồi thường đội lên rất cao, cao đến mức
chiếm tới 80% kinh phí của dự án, tiền làm dự án có khi chỉ chiếm 20%,
trong khi khiếu kiện của người dân vẫn nhiều và bức xúc, bởi giá bồi
thường dù cao cũng không bằng giá đất thực tế.
“Đấy là bất cập thực sự, về phía Nhà
nước cũng khó khăn mà người bị thu hồi đất cũng chưa thỏa mãn. Việc này
tôi cho là NĐ 69 chưa thành công khi thực hiện bồi thường, hỗ trợ tái
định cư dưới dạng quy về thành tiền một lần”- một chuyên gia bất động
sản nhận xét.
Những bất cập này đã ảnh hưởng lớn
đến tiến độ của các dự án, đặc biệt là khiếu nại của người dân ngày một
gay gắt. Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải đã có văn bản yêu cầu Bộ
TN&MT rà soát và xử lý các vướng mắc, tồn tại của các địa phương
khi triển khai thực hiện NĐ 69/CP.
Trong đó, Phó Thủ tướng lưu ý việc sửa
đổi, bổ sung quy định về trường hợp thực hiện cưỡng chế khi người bị
thu hồi đất không nhận tiền chi trả về bồi thường, hỗ trợ, không nhận
nhà ở, đất ở tái định cư...
Không rõ, Bộ này sẽ tham mưu cho Chính
phủ những kế sách gì mang tính đột phá trong thời gian tới, nhưng theo
nhận định của nhiều chuyên gia, một khi những vụ án tồn đọng vẫn chưa
được giải quyết một cách thỏa đáng và triệt để thì chừng đó cơ chế về
đền bù, hỗ trợ tái định cư trong giải phóng mặt bằng vẫn chưa hy vọng có
thể rõ ràng và minh bạch… |
