Thực hiện chủ trương về công tác trợ giúp pháp lý (TGPL) với mục đích là xóa đói, giảm nghèo, đền ơn đáp nghĩa, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của công dân, bảo đảm công bằng xã hội, trong những năm gần đây, Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước TP. Hà Nội thuộc Sở Tư pháp Hà Nội đã triển khai hoạt động trên địa bàn, góp phần tích cực vào việc nâng cao nhận thức của người dân trong lĩnh vực pháp luật, làm giảm bớt tình trạng khiếu nại, tố cáo, tranh chấp trong cộng đồng dân cư.

Hiện nay, Trung tâm TGPL Nhà nước TP. Hà Nội đã thành lập được 8 chi nhánh TGPL đóng trên địa bàn một số huyện như: Đông Anh, Chương Mỹ, Gia Lâm, Sơn Tây... nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người dân trong việc tiếp cận với hoạt động TGPL. Ngoài các cán bộ, công chức của Trung tâm còn có gần 300 cộng tác viên là các luật sư, luật gia, các cán bộ về hưu đã từng công tác ở các cơ quan bảo vệ pháp luật như: Thanh tra, Tòa án, Kiểm sát... nên chất lượng tư vấn, giải đáp pháp luật trong quá trình trợ giúp có thể nói là khá cao, được người dân đánh giá tốt.

Như trong năm 2010, Trung tâm đã tổ chức được 96 đợt TGPL lưu động và tư vấn tại trụ sở cho gần 3.000 người, trong đó đối tượng thuộc hộ nghèo là 566 người, đối tượng chính sách 93 người, trẻ em 85 người, đối tượng khác 1.757 người. Thực hiện được hơn 3 nghìn vụ việc trong các lĩnh vực dân sự, hình sự, đất đai nhà ở, hôn nhân gia đình, chế độ chính sách, khiếu nại hành chính...

Nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng TGPL cho người dân, Trung tâm đã thường xuyên tổ chức các đợt tập huấn bồi dưỡng cho cán bộ và cộng tác viên trong việc cập nhật các quy định mới của pháp luật cũng như những kỹ năng TGPL chuyên sâu. Trung tâm cũng đã phối hợp với chính quyền một số xã thành lập các Câu lạc bộ pháp lý, mô hình này tỏ ra có hiệu quả thiết thực và hiện nay đã phát triển lên đến 56 câu lạc bộ.

Một trong những hoạt động đạt hiệu quả tốt là TGPL lưu động. Hoạt động TGPL lưu động ở các xã, phường, thị trấn, tập trung chủ yếu ở những xã có tỷ lệ hộ nghèo cao. Vì vậy, đã tạo điều kiện nâng cao hiểu biết pháp luật và kịp thời tháo gỡ những vướng mắc về pháp luật cho nhân dân, từ đó giúp giảm bớt, hạn chế đáng kể đơn thư khiếu nại, tố cáo vượt cấp, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở địa phương.

Nhiều vụ việc phức tạp, khiếu kiện kéo dài nhiều năm do những nguyên nhân khác nhau, thông qua các hoạt động TGPL đã hướng dẫn giải quyết, giải tỏa những vướng mắc pháp luật, góp phần giảm bớt khiếu kiện trong nhân dân.

Thông qua hoạt động TGPL đã thiết thực hỗ trợ chính quyền cơ sở trong việc ổn định tình hình, giải tỏa phần nào những vướng mắc giữa người dân với các cơ quan nhà nước, lành mạnh hóa các mối quan hệ ở địa phương. Cũng thông qua hoạt động TGPL ở cơ sở đã góp phần giúp chính quyền cơ sở kiểm tra, xem xét lại việc thực hiện công vụ của cán bộ, công chức tại đơn vị mình, tạo niềm tin cho người dân vào chính quyền.

Chính vì vậy, hoạt động TGPL trong những năm qua trên địa bàn Hà Nội đã được lãnh đạo các xã được thụ hưởng TGPL cũng như người dân đã đánh giá cao trong việc nâng cao dân trí trong lĩnh vực pháp luật, góp phần giảm bớt đáng kể những khiếu kiện, tranh chấp trong làng xã.

Nói về những khó khăn trong hoạt động TGPL, ông Nguyễn Hữu Thành, Phó Giám đốc Trung tâm TGPL Hà Nội cho biết: Hiện nay do địa bàn thành phố mở rộng, số lượng các đối tượng được TGPL lớn, nhưng kinh phí chi cho hoạt động này còn rất hạn chế; một số cấp, ngành còn chưa nhận thức đầy đủ về công tác TGPL, chưa thấy hết giá trị về mặt xã hội, coi đó là việc riêng của ngành Tư pháp, do đó sự phối hợp còn mang tính hình thức, chưa mang tính triệt để nên cũng ảnh hưởng một phần đến công tác TGPL.

Do nhận thức chưa đầy đủ của một số cơ quan, tổ chức về TGPL và hệ thống pháp luật về TGPL chưa đồng bộ với pháp luật tố tụng nên chưa tạo ra cơ chế phối hợp hoạt động TGPL trong hoạt động tố tụng. Nhiều cơ quan, đơn vị khi nhận được kiến nghị có đầy đủ căn cứ pháp lý của tổ chức TGPL chưa dành thời gian nghiên cứu, trả lời theo đúng quy định. Thậm chí có trường hợp không trả lời và không giải quyết các khiếu nại, tố cáo của công dân dẫn đến khiếu kiện kéo dài, vượt cấp.

Để hoạt động TGPL đi vào cuộc sống, gắn với từng đối tượng được hưởng TGPL, giúp người dân bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của mình, giảm bớt khiếu nại, tố cáo ngay từ cơ sở, thiết nghĩ thời gian tới thành phố Hà Nội cần chú trọng hơn nữa đến công tác này, trong đó cần tập trung giải quyết tốt những vấn đề sau:

- Tăng cường kinh phí cho hoạt động của Trung tâm TGPL Hà Nội để thu hút nhiều hơn nữa những luật sư, luật gia, những cán bộ đã nghỉ hưu có kinh nghiệm, hiểu biết về pháp luật tham gia TGPL cho người dân.

- Chú trọng công tác hướng về cơ sở, tiếp cận nhiều hơn nữa đến các xã nghèo và các đối tượng có hoàn cảnh đặc biệt thông qua hoạt động TGPL lưu động tại cơ sở.

- Thường xuyên tổ chức thực hiện thẩm định, kiểm tra, đánh giá chất lượng vụ việc TGPL nhằm đưa hoạt động này đi vào nề nếp và nâng cao vai trò của Trung tâm TGPL.

- Chú trọng đào tạo nguồn trợ giúp viên pháp lý và cử chuyên viên tham gia lớp đào tạo luật sư để nâng cao trình độ, hiểu biết pháp luật để TGPL cho người dân đạt hiệu quả cao hơn./.